Klauzula zakazująca – co to jest ?

Klauzula zabraniająca zawarcie nowego małżeństwa – czy można ją uchylić?

„Czy klauzula zabraniająca zawarcie nowego małżeństwa oznacza, że już nigdy nie będę mogła wziąć ślubu?”, „Czy klauzula na zawsze zakazuje mi zawarcie nowego małżeństwa?” To najczęściej pojawiające się pytania od osób, które zakończyły proces i otrzymały wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa. Dlatego też w dzisiejszym wpisie wytłumaczę – co to jest klauzula zakazująca zawarcie nowego małżeństwa, a także odpowiem na pytanie – czy można ją uchylić?

Pojęcie klauzuli zakazującej

Termin „klauzula” oznacza zastrzeżenie, ograniczenie, warunek. W prawie kanonicznym klauzula dołączona do wyroku oznacza zakaz zawarcia nowego małżeństwa. Ta podstawa prawna została zawarta w kan. 1682 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Przytoczony kanon stanowi: Po tym, jak wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa stał się wykonalny, strony, których małżeństwo zostało uznane za nieważne, mogą zawrzeć nowe małżeństwo, chyba że zostało to zabronione zakazem dołączonym do samego wyroku lub ustanowionym przez ordynariusza miejsca. Celem tego zakazu jest uniknięcie sytuacji zawarcia małżeństwa, które hipotetycznie mogłoby być nieważne z tych samych przyczyn, które zostały uznane za przyczyny nieważności małżeństwa przez trybunał rozpatrujący sprawę.

Czy każdy wyrok zawiera klauzulę zakazującą zawarcie nowego małżeństwa?

W tym miejscu należy zaznaczyć, że klauzula zakazująca zawarcie nowego małżeństwa może zostać nałożona obligatoryjnie bądź fakultatywnie. W obydwu przypadkach jest to związane z tytułami prawnymi, z których prowadzony jest proces.

Obligatoryjny zakaz zawarcia małżeństwa

Klauzula zakazująca zawarcie nowego małżeństwa wydawana jest zawsze w przypadku wystąpienie co najmniej jednej z dwóch przyczyn:

• absolutna niemoc płciowa (kan. 1084 KPK) – np. niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego;
• trwała niezdolność do zawarcia małżeństwa (1095 KPK) – np. uzależnienie od alkoholu, narkotyków, hazardu, seksu albo pornografii.

Fakultatywny zakaz zawarcia małżeństwa

Zakaz zawarcia małżeństwa jest nakładany także, gdy:

• jedna ze stron stała się przyczyną nieważności z powodu podstępu (np. kobieta wprowadziła męża w błąd co do tego, że może mieć dzieci, wiedząc, że nigdy to nie nastąpi, bo np. cierpi na waginizm);
• jedna ze stron stała się przyczyną nieważności z powodu symulacji (w dniu zawarcia małżeństwa kobieta wewnętrznie chciała, aby ten ślub nie doszedł do skutku, bo obawiała się tego, że jej współmałżonek nie będzie dobrym mężem).

Nie jest to jednak katalog numerus clausus. Sądy kościelne często nakładają klauzulę w przypadku postawienia przez stronę warunku dotyczącego przyszłości podczas zawierania małżeństwa np. kobieta zgodziła się na ślub pod warunkiem, że po sformalizowaniu związku małżeństwo zamieszka w jej rodzinnym domu.

Czy klauzula jest dla obu stron procesu kościelnego?

Klauzulę zakazującą można nałożyć na obydwie strony albo tylko na jedną z nich. Wszystko zależy od tytułów prawnych, z których prowadzono proces. Jeżeli nieważność małżeństwa została stwierdzona z tytułu niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej (kan. 1095 n. 3 KPK) po którejś ze stron, wówczas na tą zostanie nałożona klauzula zakazu zawarcia nowego małżeństwa. Może się również zdarzyć, że taka klauzula w ogóle nie zostanie nałożona ani na stronę powodową ani na stronę pozwaną. To oczywiście najczęściej dotyczy wyżej wymienionej fakultatywnej grupy tytułów prawnych.

Czy klauzula obowiązuje na zawsze?

Nałożenie zakazu nie oznacza, iż nie będzie można zawrzeć ponownie ważnego małżeństwa (pomimo uzyskania tzw. „rozwodu kościelnego”). Klauzula zakazująca odnosi się do konkretnej osoby i jest wydawana czasowo co oznacza, że możną ją zdjąć. W jaki sposób można to zrobić? O tym poniżej.

Kto może zdjąć klauzulę zakazującą?

Organem kompetentnym do uchylenia klauzuli obligatoryjnej jest sąd I instancji (nawet jeżeli wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa zapadł w trybunale apelacyjnym) tzn., że jeżeli Sąd Duchowny w Poznaniu – jako trybunał apelacyjny – stwierdził nieważność małżeństwa, to i tak organem kompetentnym do zdjęcia klauzuli będzie Metropolitalny Sąd Warszawski.

Jeżeli klauzula zakazująca została nałożona fakultatywnie, to osobą kompetentną do jej zdjęcia będzie ordynariusz miejsca. Oczywiście właściwego ze względu na miejsce, w którym nowe małżeństwo będzie zawierane. Przykład: kobieta pochodzi z Warszawy, a mężczyzna z Gdańska, ale chcą zawrzeć sakramentalny związek małżeński w Radomiu. Wtedy osobą kompetentną do zdjęcia klauzuli zakazującej będzie Biskup Radomski.

Jak wygląda procedura uchylenia klauzuli zakazu nowego zawarcia małżeństwa?

W celu zdjęcia klauzuli zakazującej, osoba zainteresowana musi wnieść formalne pismo do właściwego organu. Następnie osobę taką zaprasza się do sądu kościelnego na osobiste spotkanie z sędzią oraz notariuszem. Osoby te pytają o aktualny stan samopoczucia psychicznego bądź też przebieg podjętego leczenia. Potem jeszcze osoba zainteresowana musi przejść badanie z biegłym psychologiem. Biegły psycholog sądowy ma za zadanie ocenić stan zdrowia psychicznego petenta i stwierdzić, czy jest on zdolny do podjęcia i wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich. Dopiero pozytywne przejście pierwszego spotkania, a także wydanie opinii psychologicznej wyklucza jakiekolwiek zaburzenia, umożliwia wydanie dekretu uchylającego klauzulę zakazującą.

Czy uchylenie klauzuli zakazującej jest bezpłatne?

Zdjęcie klauzuli zakazu zawarcia nowego małżeństwa wiąże się z opłatą. Jej wysokość jest zależna od danego sądu diecezjalnego. Zazwyczaj opłata wynosi kilkaset złotych. W przypadku złej sytuacji finansowej istnieje możliwość całkowitego bądź częściowego zwolnienia z tej opłaty. Wcześniej trzeba jednak złożyć odpowiedni wniosek wraz z załącznikami, które potwierdzą pozostawanie osoby zainteresowanej w złej sytuacji materialnej.

Więcej na temat tego w jaki sposób można znieść klauzulę zakazującą zawarcia nowego małżeństwa kościelnego można przeczytać w tym wpisie naszego blogu: PRZECZYTAJ.